บอนไซที่รัก ฉันจะเลี้ยงเธออย่างไรดี ?
หลายๆครั้งที่ผู้สนใจเลี้ยงบอนไซเกิดคำถามมากมายเกี่ยวกับการดูแลรักษา ความเป็นจริงแล้วบอนไซก็คือต้นไม้ ต้องการปัจจัยในการดำรงชีวิตไม่ต่างกับต้นไม้ทั่วๆไป หากแต่จะมีความพิเศษอย่างไร บทความนี้เราจะมาอธิบายคร่าวๆให้ท่านผู้สนใจลองศึกษากันกับศาสตร์และศิลป์
ดิน (Soil / planting medium) :
บอนไซถูกเลี้ยงอย่างจำกัดในกระถาง ซึ่งในกระถางนี้ควรจะเอื้อประโยชน์ให้ใช้พื้นที่ให้มากที่สุด ไม่ว่าจะเป็นสารอาหาร การกักเก็บความชื้น การระบายน้ำ ดังนั้นดินที่ใช้เลี้ยงบอนไซควรมีลักษณะเอื้ออำนวยต่อบอนไซแต่ละชนิด ซึ่งแต่ละชนิดมีความต้องการไม่เหมือนกัน ตัวอย่างเช่น สนทราย ต้องการความชื้น แต่ไม่แฉะจนน้ำขัง โมก ตะโก ต้องการดินที่มีลักษณะการกักเก็บน้ำได้ดีกว่า บางชนิดมีรากฝอยที่เล็กมากๆ จะต้องการลักษณะดินโปร่งเพื่อให้รากมีความสามารถในการเติบโตชอนไชในระหว่างการเจริญเติบโตได้ โดยปกติ บอนไซควรทำการเปลี่ยนดินเมื่อรากเดินมาจนเริ่มแน่นกระถาง จะสังเกตเห็นการเจริญเติบโตที่ชะงักชงัน การแตกยอดอ่อนช้าลง นี่เป็นสัญญาณหนึ่งในการบอกว่าเราควรตรวจดูลักณะดิน ว่าอาจถึงเวลาที่ต้องเปลี่ยนกันแล้ว เพื่อให้รากฝอยมีพื้นที่ในการเดินใหม่ๆ มีอาหารใหม่ๆให้บอนไซของเราได้ทำการเจริญเติบโตต่อไป
น้ำ (Watering)
น้ำเป็นปํจจัยหลักที่สำคัญที่สุด ขาดน้ำเพียง2-3วันบอนไซอาจตายได้ ดังนั้น การรดน้ำ เป็นสิ่งที่จำเป็นอย่างยิ่ง แฟนๆเพจส่วนมากที่มีปัญหาบอนไซไม่งามเท่าที่ควรเนื่องจากรดน้ำน้อยหรือมากเกินไป การรดน้ำที่ดีควรรดน้ำให้รอบๆโคนต้น (เดินรอบๆ) หมั่นสังเกตว่ามีน้ำไหลออกมาที่ก้นกระถาง จึงมั่นใจได้ว่าน้ำเข้าถึงรากทุกส่วนที่กำลังหากินอยู่ หากแต่ว่าการรดน้ำที่มากเกินไปเองก็อาจมีผลไปถึงการสร้างเชื้อราในดิน ดังนั้น การรดน้ำให้เหมาะสมควรรดช่วงเช้าให้มาก และแค่รดเล็กน้อยให้หน้าดินชื้นในช่วงเย็น แล้วระหว่างวันให้รับแสงแดดตามปกติ (ระวังน้ำร้อนที่ค้างสายยางระหว่างวันนะครับ แฟนเพจบางท่านเปิดน้ำมาปุ๊บรดปั๊ป บอนไซก็กลายเป็นกระเพรากรอบไปโดยปริยาย
ลม (Wind, Air, Ventilation)
ลมคืออากาศที่หมุนเวียนไปมา มีส่วนสำคัญอย่างยิ่งในการดำรงชีวิตของบอนไซ การเปลี่ยนถ่ายอากาศ O2 และ CO2 ของพืชเป็นสิ่งที่เราทราบกันมาตั้งแต่เรียนชั้นประถม เรื่องอากาศนี้ทำไมถึงสำคัญเพราะ เราคงไม่ไปตั้งบอนไซในที่ที่เป็นสุญากาศอากาศ อยู่แล้ว ?? อืมแต่ ทำไมในทะเลทรายมีอากาศ มีลม ทำไมพืชทั่วไปถึงอยู่ไม่ได้ล่ะ ใช่แล้วครับ ในลมไม่ใช่มีอากาศอย่างเดียว แต่มีความชื้นที่แอบเป็นผู้โดยสารมาด้วย ซึ่งความชื้นนี้เองเป็นส่วนช่วยให้บอนไซมีความเจริญงอกงามได้ในทางอ้อม แฟนเพจหลายๆท่านอยากได้บอนไซไปตั้งในห้องแอร์ หลายๆครั้งในห้องแอร์เป็นที่อับ ไม่มีอากาศถ่ายเท แถมความชื้นก็ยังต่ำ การที่ท่านเลือกหาซื้อบอนไซควรคำนึงถึงปัจจัยนี้เป็นสำคัญ การตั้งบอนไซบางชนิด เช่นสนญี่ปุ่น ในห้องแอร์ สามารถทำได้แค่ชั่วคราวเท่านั้น ทำไมคนญี่ปุ่นเค้าถึงเลี้ยงได้ภายในอาคารล่ะ?? เค้าไม่ได้เลี้ยงในอาคารครับ ที่เราเห็นเป็นโชว์รูมที่ไว้จัดแสดงมากกกว่า ซึ่งต้องเวียนออกมารับแสงแดดตามปกติครับ
แสงแดด (Sunlight)
เมื่อกี้หัวข้อของน้ำ มีการพาดพิงถึงแดด ใช่ครับแสงแดดเป็นสิ่งสำคัญมาก (ในที่นี่ผมขอใช้คำว่า แสงแดด แทนคำว่าแดดเฉยๆ เนื่องจากแสงแดด จะมีนิยามของความเข้มแสงอยู่ด้วย หากเจอคำว่าแดดเฉยๆให้นึกถึงแสงแดดนะครับ) แสงเป็นปัจจัยสำคัญในการสังเคราะห์แสงของพืช ซึ่งบอนไซเองก็ไม่ต่างกัน เพียงแต่บอนไซแต่ละชนิดจะมีความอดทนหรือเหมาะสมต่อแสงไม่เท่ากัน เช่น สนญี่ปุ่นไม่ชอบแดดจัด (ผิวเค้าก็คงบางเหมือนคนญี่ปุ่นล่ะนะ ความเขียวอาจจะซีดไปบ้าง) ตะโก โมก สาวิตรี ก็ลุยแดดได้เต็มที่เลย (พวกนี้คล้ายๆผม ไม่สะทกสะท้านกับการรับวิตามิน D เลย D=ดำ) บอนไซพวกตระกูลใบมันๆ มีความสามารถในการใช้แสงอ่อนๆในการดำรงชีวิตอยู่ได้ ซึ่งเป็นข้อดีของ Indoor Bonsai เช่น ไทร เพรมน่า เป็นต้น (พวกตระกูลใบมันๆที่กล่าวมานี้ก็สู้แดดแรงๆ ได้เช่นกัน) การเติบโตของบอนไซ อย่างที่เราเคยเรียนวิชา กพอ.พืชเจริญเติบโตแล้วยอดจะเอนไปหาแสง วิชานี้พูดถูกอย่างยิ่งครับ ดังนั้น หากบอนไซของเราได้รับแสงแดดด้านเดียว บอนไซจะงอกงามในฝั่งที่มีแดด และจะค่อยๆบางไปในฝั่งที่อับแสงแดด ดังนั้น การหมุนกระถาง หรือปรับเปลี่ยนมุมที่ตั้ง 1-2 เดือนครั้งก็สามารถช่วยให้บอนไซของเรางอกงามได้ทั่วถึงทั้งต้น
แสงแดด น้ำ และดินมีผลต่อกันและกันอยู่ตลอดเวลา เช่น น้ำน้อยไปแต่แดดแรง ดินก็จะแห้งไว น้ำเยอะไป แดดน้อย ดินก็จะอับชื้นอยู่นาน จากประสปการณ์ของสวนเรา ดิน น้ำ ลม ไฟ ยังคงเป็นปัจจัยที่เอื้ออำนวยต่อกันให้บอนไซมีสุขภาพสมบูรณ์แข็งแรง ผุ้เลีย้งเองจึงควรศึกษาถึงความเหมาะสมในทุกๆด้าน
การเลี้ยงบอนไซจึงมีเสน่ห์ และเป็นศิลปะมากกว่าวิทยาศาสตร์ที่รอให้เราค้นหาต่อไป
การดูแลบอนไซให้มีสุขภาพที่ดีนั้นเป็นสิ่งสำคัญเป็นอันดับแรก ดังนั้นความเหมาะสมของสภาพที่ตั้งก็มีผลมากเช่นกันครับ
https://www.facebook.com/media/set/?set=a.1027881504053002&type=1&l=be428a45f0
บอนไซสวยครับ
ขอบคุณครับ
บอนไซญี่ปุ่นเลี้ยงยากมั้ยครับ
บอนไซญี่ปุ่นเลี้ยงไม่ยากอย่างที่คิดครับ แค่เราเข้าใจชนิดต้นไม้ ใส่ใจดูแล อยู่ที่ไหนก็เลี้ยงได้ครับ